آزموده را آزمودن خطاست
بنياد مسكن انقلاب اسلامي مسئول بازسازي مناطق آسيب ديده آذربايجان شرقي
وقوع زلزله مورخ ۲۱/۰۵/۹۱ آذربایجان شرقی که منجر به فوت بسیاری از هموطنان عزیزمان گردید، اکثراً در مناطق روستایی كه قریب به اتفاق خانهها فاقد سیستمهای مقاوم در برابر زلزله میباشد رخ داده است. اما متأسفانه در این زلزله كه حتي كمتر از زلزله طراحي است، بسیاری از سازههایی که ظاهراً با آییننامههای موجود طراحی و اجرا شدهاند نیز دچار خرابیهای قابل ملاحظهای شده است.
یکی از این موارد پروژه ۲۲۸ واحدی مسکن مهر ورزقان میباشد (شکل ۱).
شكل۱: نماي كلي پروژه مسکن مهر ورزقان
این پروژه در هنگام رخداد زلزله در مرحله نازککاری و با پیشرفت فیزیکی حدوداً ۸۰% مي باشد. مطابق مشاهدات صورت گرفته، ساختمانهای موجود در این مجموعه آسیب قابل ملاحظهای دیدهاند. سیستم لرزه بر این ساختمانهای اسکلت فلزی با مهاربندی هممحور فولادی میباشد. عمده خرابی ها در میانقابهای بلوک سیمانی آنها رخ داده است. علت اصلی این موضوع عدم جداسازی میانقابها از اسکلت سازه میباشد. با توجه به اینکه در طراحی ساختمانهای رایج اثر میانقابها در مدلسازی اعمال نمیشود، لذا با اعمال نیروی زلزله و انتقال آنها به میانقابها باعث خرابی و فروریزش آنها ميگردد. در ساختمانهای مورد بررسی نیز به ویژه در طبقات پایین که نیروی زلزله بیشتر است، این نیروها به میانقابها منتقل و با عنایت به اینکه میانقابها برای این نیرو طراحی نشدهاند؛ در داخل و خارج از صفحه قاب دچار خرابیهای گستردهای شدهاند (شکل ۲).
شكل۲: خرابي داخل و خارج صفحه ديوارها
شكل۲: خرابي داخل و خارج صفحه ديوارها
فروریزش این دیوارها میتوانست منجر به تلفاتی شود که خوشبختانه این ساختمانها هنوز به مرحله بهرهبرداری نرسیده بودند.
از جمله موارد قابل ملاحظه دیگر در این ساختمانها وضعیت بازشوهای موجود در این دیوارها میباشد.
به دلیل عدم اتصال مناسب بازشوها با دیوارهای پیرامونی (شکل -۳الف) و نیز عدم اجرای صحیح تیر نعل درگاهی بالای بازشوها (شکل -۳ب) باعث جدا شدن آنها از دیوارهای اطراف شده است.
شكل۳: عدم اجراي صحيح بازشوها – الف)عدم مهار مناسب بازشوها
شكل۳: عدم اجراي صحيح بازشوها – ب)عدم اجراي مناسب نعل درگاه بالاي بازشو
در نهایت راهکارهایی که میبایستی در طراحی و اجرا در این ساختمانها برای جلوگیری از خرابی رعایت میشد اجمالاً در ذیل بیان میشود:
۱- در صورتی که اثر میانقابها در طراحی در نظر گرفته شده است میبایستی برای نیروهای وارده طراحی و به نحو مناسبی در هر دو حالت داخل و خارج صفحه مهارگردد و در صورتی که در طراحی در نظر گرفته نشده، میبایستی به نحو مناسبی از قابهای اطراف جدا گردد تا نیروهای زلزله بر روی آن اثر نکرده و در جهت خارج صفحه نیز با تمهيداتی مهار گردد.
۲- لازم است ضوابط مربوط به بازشوها در دیوارهای مصالح بنایی اعم از طول، فاصله بازشوها از هم و از انتها ارائه شده توسط آییننامه ۲۸۰۰ در مورد میانقابها نیز رعایت شود. ضمناً در بازشوهایی که در کنار هم قرار دارند، بهتر است تیر نعل درگاهی به صورت سراسری در بالای هر دو بازشو اجرا گردد.
سازمان غیر دولتی جمعیت کاهش خطرات زلزله ایران – شهریور ۱۳۹۱ (www.EHRSI.com)
